Bodhisattva ten odczuwa nieskończone współczucie, z powodu cierpienia żywych istot. To sprawia, iż jest zawsze gotowy do ratowania ich z niebezpieczeństwa i udzielenia lekcji. Kochany przez buddyjski świat Avalokiteśvara ilustruje nieskończone współczucie oświeconego umysłu.

avalokita - przyglądając się
iśvara - Pan

W Mani Kambum znajdujemy opis tego, iż Avalokiteśvara pojawił się podczas porannej medytacji Amitabha Buddy, jako promień białego światła z jego prawego oka. Dlatego bywa niekiedy określany, jako duchowy syn Amitabhy. Być może też dlatego, niektórzy sugerują, że pierwotnie imię to oznaczało "lśniącego Pana"- "tego, który oświetla świat". Jednak oryginalne znaczenie w sanskrycie i tłumaczenia z centralnych i wschodnich języków azjatyckich wskazuje, że Buddyści rozumieli to imię, w odniesieniu do współczującego spojrzenia Avalokiteśvary. Pewien uczony zasugerował, że powstał On jako personifikacja mądrego i współczujące spojrzenia (avalokana) w przyszłość, którą Sakyamuni Budda rzucił z Nieba Tusita na świat cierpienia, przed wejściem w niego.

Najczęściej jednak imię to jest tłumaczone z sanskrytu jako "Pan, który spogląda w każdym kierunku", albo "Pan wszystkiego, co jest widziane" (co oznacza stworzony świat). Inni sugerują, "Obserwatora dźwięków, albo głosów" i uwydatniają współczucie Avalokiteśvary w stosunku do wzywających go, będących w niebezpieczeństwie istot.

W Tybecie, Avalokiteśvara znany jest jako Pyan-ras gzigs ("z litościwym spojrzeniem") lub  Czenrezig ("kochające oczy") a w Mongolii jako Nidu-ber ujeci ("on, który spogląda oczami"). W Chinach jako Kuan-yin ("obserwatorka dźwięków", głosów cierpienia), jako Kuan-shih-yin ("obserwatorka dźwięków świata"), albo jako Kuan-tzu-tsai ("ta, która naprawdę widzi, transcendentalna i wolna w egzystencji tego świata"). W Japonii chińskie imiona są ogłoszone jako Kannon i jako Kanseon. Podobnie w Korei jako Kwanum i Kwanseium. Między innymi imionami Avalokiteśvary znane są też Padmapani ("niosąca lotos") i Lokeśvara ("Pan świata"), imię niezmiennie używane w Indochinach i Tajlandii. W Śri Lance znany jest jako Natha-deva.

Avalokiteśvara w indyjskim buddyzmie początkowo ukazuje się w wielu postaciach. Naucza i ratuje tych, którzy go wzywają, czy myślą o Nim znajdując się w niebezpieczeństwie. Później ukazuje się jako jeden z dwóch głównych towarzyszy Amitabha Buddy, którego jest aktywnie zamanifestowanym współczuciem. Ostatecznie jest Buddą - Światem, Krainą Czystości. Głosi Dharmę, niszczy fałszywe intencje i namiętności, uwalnia istoty od cierpienia i przynosi im radość bezwarunkowego bezpieczeństwa. Inne sutry przedstawiają jego podróże do świata zmarłych, gdzie pojawia się aby ratować tych, które już tam są. W późniejszych tekstach jest On pokazany jako "imperator królów magii", posiadający najwyższą z mocy, którą zawiera też sześciosylabowa mantra OM MANI PADME HUM, czy jak w tybetańskiej wersji OM MANI PEME HUNG. Zapobiega ona odrodzeniom w samsarycznych światach, szczególnie w niższych sferach istnienia.

W siódmym wieku Avalokiteśvara został wprowadzony do Tybetu, gdzie szybko stał się najpopularniejszym z Buddów. Lokalna legenda mówi o jego pojawieniu się.

"Król Zangpo przez długi czas pragnął mieć syna. W tej intencji ofiarowywał wiele kwiatów lotosu, które jego służący zbierali na pobliskim jeziorze. Pewnego dnia na samym środku jeziora jeden z nich zobaczył kwiat olbrzymich rozmiarów. W jego wnętrzu siedział szesnastoletni chłopiec o promiennym ciele i wszystkich oznakach Buddy. Chłopiec od pierwszej chwil zasmucony był cierpieniem wszystkich istot. Amitabha Budda powiedział, że chłopiec jest manifestacją jego serca i nosi imię Avalokiteśvara oraz że przybył tutaj, by wyzwolić wszystkie istoty.
Avalokiteśvara miał nieskończenie wielkie współczucie dla wszystkich istot w sześciu sferach egzystencji. Widział ich kłopoty, błędy i całe cierpienie, a także to, że ich pożądanie jest tak niepohamowane jak wodospad, nienawiść zionie jak ogień, a zazdrość zmienia się tak szybko, jak wiatr. Dostrzegał też, że są oni opanowani iluzją "ego", która wiąże ich z samsarą. Gdy w tak przejrzysty sposób, rozpoznał to cierpienie, zapłakał i poprosił wszystkich Buddów, by pomogli istotom znaleźć drogę wyzwolenia. Buddowie odpowiedzieli, że w tym celu musiałby on rozwinąć najgłębszą miłość i współczucie, nie ustawać w wysiłku i nigdy nie ulec zmęczeniu. Budda Amitabha udzielił mu nauk i inicjacji. Avalokiteśvara złożył wtedy szczególne przyrzeczenie: "Tak długo, jak w dziesięciu kierunkach nieskończonej przestrzeni będą istniały światy narodzin i śmierci, będę zawsze działał dla dobra wszystkich istot, aby uwolnić je z samsary. Sam nie urzeczywistnię stanu buddy, dopóki ostatnia istota nie zostawi za sobą samsary i nie osiągnie oświecenia. Do tego momentu dla dobra ich wszystkich pozostanę tu. Jeśli jednak zachowa się w niej przywiązanie do ego, niech moje ciało rozpadnie się na 1000 kawałków".

Po pewnym czasie jednak sytuacja zamiast się poprawić wydawała się jeszcze gorsza. By zmniejszyć cierpienie, wypromieniował światło w stronę wszystkich sześciu sfer egzystencji, ale istoty były w dalszym ciągu tak pomieszane, że jego praca wydała się mu bezsensowna. Poczuł się zawiedziony i pomyślał: "Przestrzeń wydaje się być rzeczywiście bez końca tak samo, jak liczba istot. Już mnóstwo z nich wyzwoliłem, a jest ich jeszcze nieskończenie wiele. To przecież nie ma sensu, powinienem się lepiej postarać o własne wyzwolenie." Ponieważ w ten sposób złamał swe przyrzeczenie, jego głowa rozpękła się na tysiąc kawałków. Całkowicie zrozpaczony poprosił o pomoc Buddę Amitabhę i wszystkich innych Buddów. Wtedy Budda Nieograniczonego Światła pozbierał wszystkie odłamki, dając Avalokiteśvarze nową formę, tym razem o tysiącu ramionach i dziewięciu pełnych miłości głowach. Jako dziesiątą, dał mu czarną głowę sześcioramiennego strażnika Mahakali. Aby to wszystko utrzymać, na szczycie posadził swoja własną głowę. Taka pełna mocy forma z tysiącem rąk i jedenastoma głowami nie powinna już w swojej troskliwej aktywności więcej wpaść w kłopoty. Tysiąc ramion jest także aluzją do tysiąca Buddów, którzy będą się pojawiać na naszym świecie, dopóki będzie tu istniało inteligentne życie."

W pewnej liczbie indyjskich sutr, postać Avalokiteśvary jest zgodna z wyobrażeniem popularnym w Chinach i Japonii od bardzo wczesnych czasów. W Prajnaparamita Hrdaya Sutra ("Sutra Serca"), bardzo popularnym tekście w Chinach (chiński tytuł "Hsin Ching") i Japonii, Avalokiteśvara, mówca, wchodzi w głębokie Samadhi i opisuje najwyższą mądrość o relacji ponadnaturalnych i elementarnych królestw. W Surangama Sutrze, Avalokiteśvara opisuje proces, przez który on wszedł w samadhi. Dwudziesty piąty rozdział Sutry Lotosu, być może pierwotnie niezależny tekst, został włączony jako Avalokiteśvara Sutra (Kuan-yin Ching). Sutra mówi, że jeśli ktoś myśli o Avalokiteśvarze ogień zaprzestanie płonąć, miecze rozpadną się na kawałki, wrogom zmięknie serce, więzi zostaną rozluźnione, uroki wrócą skąd przyszły, bestie pierzchną a węże zgubią swoja truciznę. Chińscy i Japońscy komentatorzy rozpatrywali znaczenie tego tekstu na dwóch poziomach. Na jednym poziomie, nieskończonego współczucia Kuan-yin, które jest w stanie uratować istoty od cierpienia i niebezpieczeństw przez obudzenie ich własnego oświeconego umysłu. Na innym, popularniejszym poziomie, opis tekstu cudownej interwencji Avalokiteśvary w imieniu tych, którzy go wzywają. W Chinach, Korei i Japonii, a także w Tybecie, potężna pomoc Avalokiteśvary może zostać przywołana przez wytrwałe recytowanie pewnych mantr.

Najpopularniejszą z nich jest (w swojej chińskiej wersji) "ha-mu chiu-k'u chiu-nan ta-tzu ta-pei Kuan-shih-yin p'u-sa", 

"Hołd temu, który ratuje od cierpień i katastrof, wielce współczującemu wielce litościwemu Bodhisattvie Avalokiteśvarze."

 W Indyjskich i Tybetańskich pismach znajdują się opisy form Avalokiteśvary. Celem owych opisów jest umożliwienie medytującemu, połączenie się z bodhisattvą przez pierwsze szczęśliwie wyobrażenie sobie jego formy wraz z jej symbolicznymi znaczeniami. Formy przeznaczone dla medytacji o Avalokiteśvarze są całkiem różne: jeden tekst nepalski opisuje 108 odmiennych manifestacji, jednak jeśli się je zgrupuje, można powiedzieć że 31 albo 32 są wspólne.

W Indiach, Tibecie i Nepalu znany jest Avalokiteśvara - Padmapani (ten który nosi lotos), noszący książęce ozdoby i trzymając kwiat lotosu.

Jako Avalokiteśvara - Simhanada ("ten który ma głos lwa") jest przedstawiony jako siedzący na ryczącym lwie, niosący niekiedy podniesiony miecz i lotos oraz trójząb spleciony z wężem; w tej formie on jest przywoływany, aby wyleczyć choroby.

Często jest on pokazywany jako siedzący na tronie lotosu w swobodnej pozycji (lalitasana), widocznie beztrosko odpoczywający. Inna forma pokazuje go w postaci posiadającej od dwóch do dwunastu rąk, zwykle siedzący, trzymający cintamani (spełniający życzenia klejnot) i koło, symbolizujące jego ogromną moc w ratowaniu istot. Dwie inne popularne formy, powstałe w ezoterycznym Buddyzmie, to Ekadaśamukha ("jedenasto-głowy"), zdolny, do spoglądania we wszystkich kierunkach, oraz "tysięczno-ramienny," z okiem w każdej ręce.

Symbolizują one władzę oświeconego umysłu. Zdolność ujrzenia i odpowiedzenia na różne potrzeby wszystkich istot równocześnie, ponieważ, przechodząc ponad rozróżnieniami "Ja" i "Inni", umysł otacza wszystkie rzeczy naraz i ogarnia wszystko i swobodnie bez zakłóceń.
Inne popularne formy Avalokiteśvary to Cundi - Avalokitesvara, "matka siedmiu kotis (dziesięciu milionów) Buddów," oraz Avalokitesvara "końsko-głowy", pokazany z dziką twarzą i głową konia w nakryciu głowy (prawdopodobnie wiązał się z Tybetańskim obrońcą koni, Hayagrivą).

Wszystkie te reprezentacje Avalokiteśvary stały się popularne w Chinach i Japonii, od VIII w. n. e. .